De goochelwereld is niet zo groot. Naar schatting lopen er in Nederland een stuk of 3000 mensen (voornamelijk mannen) rond die goochelen als een serieuze hobby beoefenen. Het aantal professionele goochelaars is waarschijnlijk niet groter dan honderd. Het is dus niet zo gek dat veel leken denken dat er maar twee soorten goochelaars zijn: goochelaars die grote trucs doen op het podium – zoals Hans Klok – en goochelaars die kleine trucs doen – zoals Hans Kazan.
Toch is de goochelwereld veel gevarieerder. Net als in de wereld van muziek zijn er in de goochelkunst een flink aantal sub-disciplines. Als je van plan bent om een goochelaar te boeken kan het handig zijn om te weten wat voor soorten goochelaars er zijn. Zo kun je makkelijker kiezen wat voor soort goochel-act het beste bij jouw evenement past. In deze blog behandel ik de belangrijkste vormen van goochelen. Ik volg daarbij de classificering van de Fédération Internationale de Sociétés Magiques (FISM); de overkoepelende organisatie van vrijwel alle goochelclubs op de wereld.
Op het podium
Manipulatie
Het koningsnummer binnen de goochelkunst heet manipulatie. Hoewel het woord ‘manipulatie’ op zowel mensen als voorwerpen kan slaan gaat het hier vooral om goochelaars die, met behendigheid en vingervlugheid, in een rap tempo kleine objecten tevoorschijn goochelen of laten verdwijnen. Denk hierbij aan: speelkaarten, balletjes, munten, duiven, vingerhoeden en andere voorwerpen.
Manipulatie wordt binnen de goochelwereld gezien als moeilijkste tak van de sport. Er is veel training en behendigheid voor nodig om een goede manipulatie-act neer te zetten. Het is dan ook niet gek dat de Grand Prix-winnaars bij goochelwedstrijden vaak manipulators zijn. Naar mijn mening is de beste manipulator van Nederland op het moment is Niek Takens die tot twee keer toe de Grand Prix meenam tijdens het NK goochelen.
Het aantal goochelaars in Nederland dat manipulatie beoefend is niet zo groot en je komt dit soort acts dan ook niet vaak tegen. De grootste kans om een manipulator aan het werk te zien heb je dan ook door een goochelcongres te bezoeken, al zijn er een aantal variété-shows die een manipulatie-act in hun programma hebben.
Illusionisme
Ook illusionisme is een term die binnen de goochelwereld een andere betekenis heeft dan erbuiten. Je zou zeggen dat alle goochel-acts berusten op illusies – maar wanneer goochelaars praten over illusionisme dan bedoelen ze ‘grote trucs op het podium’. Denk aan het doorzagen van assistentes, het laten zweven van assistentes, het laten verdwijnen van assistentes… Kortom: alles wat Hans Klok doet.
Omdat je voor illusionisme een hoop spullen nodig hebt (het gangbare advies aan beginnende illusionisten is altijd: ‘Koop een vrachtwagen.’) zijn er niet veel mensen die deze discipline beoefenen. In Nederland zijn het er misschien een stuk of vijf. Illusionisten zijn dan ook de duurste goochelaars om te boeken. Logisch, want ze nemen doorgaans een heel team en een zware hoeveelheid techniek mee. Als je een illusionist aan het werk wilt zien kun je daarom het beste in de theatergids kijken: sommige illusionisten, zoals Christian Farla, touren namelijk met hun show door binnen en buitenland. Je komt ze overigens ook nog wel eens tegen in attractieparken.
Mentalisme
Mentalisme is de verzamelnaam voor alle trucs die te maken hebben met gedachten lezen, de toekomst voorspellen, keuzes beïnvloeden, kortom: goochelen met informatie. In de afgelopen twintig jaar is deze tak van de sport ontzettend populair geworden. Dat komt vooral door goochelaars zoals Derren Brown en Luke Jermay, die het mentalisme in een aantal opzichten opnieuw hebben uitgevonden. Hoewel het FISM alle mentalisme als podium-categorie beschouwd, kun je mentalisten zowel in het theater als bij een receptie tegenkomen.
Hoewel er niet veel goochelaars zijn die zich uitsluitend op mentalisme toeleggen zijn er veel artiesten – waaronder ikzelf – die mentale trucs in hun reguliere goochel-act opnemen. Sommige mentalisten (zoals bijvoorbeeld Timon Krause) hebben een eigen theaterprogramma waar ze mee touren. Er dus zijn verschillende manieren waarop je een mentalist aan het werk kunt zien.
Goochelen voor Kinderen
Hoewel deze laatste podium-categorie niet officieel door de FISM wordt erkent (onterecht – als je het mij vraagt) is goochelen voor kinderen toch echt een vak apart. Kinderen vinden nu eenmaal andere dingen leuk dan volwassenen en de nadruk bij dit soort acts ligt dan ook meestal niet op de magie maar op humor en slapstick.
Goochelen voor kinderen is – op tafelgoochelen na – de meest beoefende vorm van goochelen. Er zijn dan ook veel goede kindergoochelaars actief in Nederland. Goochelen voor kinderen hoeft overigens niet altijd op het podium plaats te vinden. De meeste kindergoochelaars hebben een act die makkelijk in de gemiddelde huiskamer past.
Van dichtbij
Micromagie
Als er één vorm van goochelen is die populair is onder goochelaars dan is het micromagie. In deze sub-discipline vind je allerlei trucs met kleine voorwerpen die doorgaans onder je neus vertoond worden. Denk hierbij aan acts met munten, balletjes, aanstekers, bankbiljetten, potloden en andere alledaagse en minder alledaagse objecten. De trucs in deze categorie variëren vaak erg in moeilijkheidsgraad, maar omdat je er doorgaans niet veel voor nodig hebt is het een zeer toegankelijke tak van de sport.
De commerciële tegenhanger van micromagie heet tafelgoochelen (als het publiek zit) of ‘walk-around-magic’ (als het publiek rondloopt). Deze vorm van goochelen is erg populair bij bedrijfsfeesten en bij beurzen en bij zakelijke evenementen. Voor mij – als professioneel goochelaar – is tafelgoochelen de belangrijkste manier waarop ik geld verdien, en ik ben daarin zeker niet de enige!
Cartomagie
Goochelen met speelkaarten is zo populair dat er bij wedstrijden een aparte categorie van wordt gemaakt. Desondanks verschilt cartomagie niet wezenlijk van micromagie: het blijft immers goochelen met kleine voorwerpen. Zelf heb ik bij het NK goochelen in 2019 voor de eerste keer meegedaan in deze categorie en mijn inzending was meteen goed voor een derde prijs. Ondanks die kleine overwinning ben ik van mening dat goochelaars die enkel met speelkaarten goochelen snel saai worden om naar te kijken. De meeste professionals bieden gelukkig een gevarieerd programma waarin slechts één of twee kaarttrucs langskomen.
Parlour magic
Mijn favoriete discipline binnen de goochelkunst in Parlour Magic. Hoewel deze naam meestal alleen goochelaars iets zegt gaat het hier eigenlijk om een goochel-act die je voor een klein publiek kunt spelen. Hoewel dit soort acts dus de structuur hebben van een theatervoorstelling en je ze dus in principe op een podium zou kunnen spelen komt Parlour Magic het beste tot zijn recht in kleinere zalen, comedy clubs en grotere huiskamers (het woord parlour verwijst naar het gastenvertrek in chiquere villa’s en landhuizen).
Wat mij aantrekt aan Parlour Magic is dat je (in tegenstelling tot micromagie) meer tijd doorbrengt met je publiek en dus meerdere dingen kunt laten zien. Ik heb bij de Nederlandse kampioenschappen twee keer meegedaan met een parlour act en haalde bij beide pogingen het podium, dus je zou kunnen zeggen dat dit mijn specialisme is. Voor zakelijke doelgroepen heb ik twee soorten parlour acts; mijn Centrale Act en de Energizer.
Hoewel Parlour Magic misschien niet de meest beoefende tak van de sport is zijn er toch een aantal bekende goochelaars die uitblinken in dit genre. Denk bijvoorbeeld aan Penn & Teller, Paul Daniels (die een paar jaar terug is overleden) en Rob en Emiel.
En dan heb je nog…
Tot slot is het misschien goed om te noemen dat de meeste goochelwedstrijden ook een restcategorie (‘Algemeen Goochelen’) hebben en dat er bij wereldkampioenschappen officieel ook een categorie ‘Komisch goochelen’ is. Over deze laatste is veel discussie omdat steeds meer goochelaars van mening zijn dat élke vorm van goochelen zowel komisch als ernstig gespeeld kan worden. Voor jonge goochelaars (tot 18 jaar) worden in Nederland aparte wedstrijden gehouden. Hierbij zijn maar twee categorieën: Close-Up Goochelen en Podium Goochelen.
Wil je meer weten over hoe de goochelkunst in Nederland wordt beoefend? Kijk dan op de website van de Nederlandse Magische Unie. Hier kun je ook informatie vinden over wedstrijden, goochelclubs en over wereldcongressen.
